ARTISTAREN ESTATUTUA. Gaiaren egoera eta itxaropenak (lana eta gizarte-segurantza)

Artista erregimena Espainian azken urteotan eztabaidatu eta birformulatu da. 2024an, artearen eta kulturaren arloko profesionalei mesede egiteko diseinatutako berrikuntzak eta hobekuntzak ezarri dira. Artikulu honek artista-araubidearen eguneratze berrienak, haren onurak eta 2025erako erronka eta hobekuntza-arlo aurreratuak ditu ardatz.

Kultura-sektoreko langileen lan-baldintzak eta baldintza sozialak hobetzeko aurten hartutako neurri garrantzitsuen artean, honako aurrerapen hauek nabarmentzen dira:

Lan-kontratu Artistikoa:

2024ko berritasun nagusietako bat Artistaren Estatutua zabaltzea da, eta haren helburua da profesional gehiago sartzea araubide horren barruan. Lehen behar bezala irudikatuta ez zeuden eremuetan lan egiten dutenak dira, hala nola sortzaile digitalak, influencerrak eta artista grafikoak. Inklusio horrek lege-esparru zabalagoa eta ekitatiboagoa eskaini nahi du lanbide artistikoen aniztasunerako.

Gainera, kultura-sektorerako kontratu espezifiko bat ezarri da, jarduera artistikoei datxekien aldizkakotasuna eta behin-behinekotasuna aitortzen dituena. Kontratu hori mugagabea edo aldi baterakoa izan daiteke, eta horrek aukera ematen du malgutasun handiagoa izateko eta sektorearen beharretara egokitzeko. Kontratu hori mugagabea edo aldi baterakoa izan daiteke, eta horrek aukera ematen du malgutasun handiagoa izateko eta sektorearen beharretara egokitzeko.

Estatutuak “artistaren” definizioa ere zabaltzen du, soinu-, argiztapen- eta muntaketa-teknikariak eta kultura-lanak egiten laguntzen duten beste profesional batzuk barne hartzeko. Horrek esan nahi du orain artista interpretatzaile eta exekutatzaileen eskubide eta onura berberak dituztela.

Langabeziagatiko prestazioa:

Langabeziagatiko prestazio berezi bat sartu da kultura-sektoreko langileentzat. Laguntza hori hileko Ondorio Askotariko Errenta Adierazle Publikoaren (IPREM) % 80 da, eta kasu jakin batzuetan % 100era irits daiteke. Gehienez ere lau hilabete iraungo du, lan artistikoaren izaera aldizkakora berariaz egokitzeko diseinatua. Gainera, kotizazio-sistema malgua ezartzen da, artistei aukera ematen diena beren ekarpena beren jarduera- eta langabezia-aldien arabera egokitzeko.

Erretiroaren bateragarritasuna:

Erretiro-pentsioaren eta jarduera artistikoaren arteko bateragarritasuna handitu da, artistei aukera emanez lanean jarraitzeko eta diru-sarrerak sortzeko, erretiro-eskubideak galdu gabe. Horren barruan sartzen da pentsioa eta sorkuntza- eta arte-lanaren diru-sarrerak bateragarri egiteko aukera, horrek jabetza intelektualeko eskubideak eta lotutako beste jarduera batzuk barne hartzen baititu. Era berean, sorkuntza artistikoa amatasunagatiko osagarriaren % 100arekin konbinatu ahal izango da, baita onuradunak jasotzen duen beste edozein zenbateko gehigarrirekin ere.

PFEZ Errenta Irregularretara Doitua:

Gobernuak erabaki du PFEZaren araudia jarduera artistikoaren berezitasunetara egokitzea, zeinak diru-sarrera irregularrak baititu, kultur lanaren aldizkakotasuna dela eta. Neurri horren helburua da egoera ekonomiko ahulean dauden profesionalen karga fiskala arintzea, eta, horrela, sektore artistikoaren hazkundea sustatzea. Horrela, PFEZaren gutxieneko atxikipen-tasa % 15etik % 2ra murriztu da lan-harreman berezia duten artistentzat, eta 15,000 eurotik beherako errendimenduak dituzten autonomoentzat, % 15etik % 7ra.

Laguntzak eta dirulaguntzak:

2024an, artistentzako laguntzak eta dirulaguntzak eskuratzeko aukera handitu da. Laguntza horiek, proiektu espezifikoetara ez ezik, kultura-sektorearen sorkuntza eta jasangarritasuna sustatzen duten ekimenetara ere bideratuta daude.

2025erako erronkak eta hobekuntza-arloak

Lortutako aurrerapenak gorabehera, artisten baldintzak hobetzeko arreta behar duten erronkak daude oraindik. Artistaren Estatutuaren geldialdia alde batera utzita, onartu eta sei urtera aurrerapenik egin gabe jarraitzen baitu, badira aurre egin beharreko beste arlo batzuk. Artistaren Estatutuaren geldialdia alde batera utzita, onartu eta sei urtera aurrerapenik egin gabe jarraitzen baitu, badira aurre egin beharreko beste arlo batzuk.

Laneko arriskuak: Funtsezkoa da arriskuak prebenitzea kultura-sektore guztietan, arrisku psikosozialei eta arauak koordinatzeko arazoei arreta ematea barne.

Hitzarmen kolektiboak: teknikarien eta artisten lan-baldintzak arautzen dituzten hitzarmen kolektiboetarako sarbidea handitu behar da, eskubide espezifikoak dituen segurtasun-esparru bat emanez.

Gizarte Segurantzaren eremuan, oraindik ere hainbat proposamen daude eztabaidagai:

Norberaren konturako langileentzat (kultura-autonomoak):

– Tarte eta kuota espezifikoak ezartzea, urteko diru-sarrera gordinak lanbide arteko gutxieneko soldataren % 50etik beherakoak dituzten artistak kotizaziotik salbuetsita gera daitezkeela kontuan hartuta.

– Alta-sistema egokitzea, kultura-arloko autonomoen lanbide-jardueraren aldizkakotasuna islatzeko.

– Kotizazio-kuotak ordaintzeko eta horien aldizkakotasuna zehazteko formula espezifikoak sortzea.

– Borondatezko kotizazio-sistema bat sartzea Gizarte Segurantzako autonomoen araubide berezian, bat datorrena PFEZean diru-sarrera eta gastuak aldi baterako egoztea jasotzen duen araudiarekin, jarduera artistiko eta kulturaletarako.

– Kotizazio-karrera duinak egitea errazten duten kotizatutako egunak zenbatzeko sistema espezifikoak garatzea, lan-harreman berezia duten artistentzat eskuragarri dagoen sistemaren antzekoa.

– Kotizazio murriztua ahalbidetzea jarduerarik gabeko aldietan, amatasun, aitatasun, ezintasun iraunkor eta erretiroko prestazioak eskuratzea bermatuz.

– Altak eta bajak ematea egunen arabera, gaur egun autonomo guztientzat baimendutakoaz harago.

– Kotizazio murriztua artista egileei ere aplikatzea, sektoreko langile guztiak hartuko dituen sistema espezifiko bat aldarrikatu arte.

 

Besteren konturako langileentzat kultura-arloan ebazteke dauden gaiak:

1. Kotizazio-modalitateak aldatzea:

   – Kotizazio-oinarrien tarteen arteko aldea murriztea eta oinarrien zenbatekoa handitzea, urteko erregularizazioan artistak ordaindu beharreko zenbatekoa txikiagoa izan dadin.

2. Artisten aldi kotizatua:

   – Boloen aurreko eta ondorengo faseak (entseguak eta joan-etorriak barne) kotizatutako alditzat hartzea, eta lan-istripuaren definizioa hobetzea.

3. Soldataz kanpoko plusen kotizazio-salbuespenak:

   – Lantoki mugikor edo ibiltarietan kontratatutako langileen dietak, lokomozio-gastuak eta egonaldiak ordaintzeko salbuespenak zabaltzea, baldin eta joan-etorriak ohiko bizilekua ez duten udalerrietara badira.

4. Kotizazio-taldeen sailkapena berrikustea:

   – Revisar el encuadramiento de grupos de cotización, específicamente para guionistas.

5. 1435/85 EDren erreformaren ondoriozko arazoak:

   – Hainbat arazori heltzea, hala nola teknikarien eta laguntzaileen lanaldi partzialeko kotizazioari, lan-kontratu artistikoaren barruan.